‘Als je gek was dan ging je naar Endegeest‘, zo heette het in de 20e eeuw. Op dit landgoed worden al ruim een eeuw ‘krankzinnigen’ en ‘idioten’ gehuisvest. Vanuit de Leidse universiteit werden op het grondgebied van de gemeente Oegstgeest, de gestichten gevestigd. Het Psychiatrisch Ziekenhuis Endegeest, opgericht in 1897, geldt als eerste inrichting voor deze doelgroep in Nederland.
Belangrijke motor achter deze zorg was Professor Jelgersma, een vooraanstaand pionier in de psychiatrie. Ook het huidige gemeentehuis van Oegstgeest behoorde ooit tot de roemrijke gebouwen van de Jelgersmakliniek.
Inmiddels worden veel patienten niet meer in een besloten sfeer behandeld. Door vroegtijdige signalering en moderne methoden kunnen veel mensen nu in hun eigen omgeving worden verzorgd. Rivierduinen, anno 2016, de uitvoerder van de zorg, verhuist aan het eind van dit jaar haar hoofdkantoor van het kasteel naar een locatie in Leiden. Het kasteel wordt verkocht door de eigenaar, de gemeente Leiden. En voor veel overige leegkomende gebouwen rondom Endegeest geldt dat ze de komende jaren worden gesloopt of getransformeerd. Vandaag was ik op deze prachtige locatie voor een overleg met de directie. Dat gaf tevens de mogelijkheid voor een rondleiding in en om het markante Rijksmonument.
Het kasteel kent vanaf de middeleeuwen een bont gezelschap aan Heeren die Endegeest hebben bewoond. Bijzonder is de naam van Descartes in dit rijtje. De Franse wijsgeer was van 1641 tot 1643 woonachtig op de buitenplaats. Hij was verbonden aan de Leidse Universiteit.
Op zijn 350e sterftedag, in 2000, is een buste van de filosoof geplaatst voor het kasteel.