Ik ben opgegroeid op Schouwen-Duiveland. Het is een overzichtelijk eiland; er staat één middelbare school, één ziekenhuis en één HEMA in Zierikzee. En in mijn jeugd één uitgaansgebied waar je elkaar ontmoet. Na verloop van tijd ken je vrijwel al je leeftijdsgenoten van Haamstede tot Bruinisse.

Dat geeft een gevoel van ‘we kennen elkaar’. Dat betekent niet dat ieder dezelfde achtergrond heeft. Maar de kinderen van de notaris en dominee gaan net zo makkelijk om met zonen en dochters van boeren en vissers. We zitten allemaal in hetzelfde schuitje. Met dat idee groei je op.

Jaarlijks stonden we met elkaar op 1 februari stil bij een ramp waarbij 1.836 mensen zijn verdronken. Ieder dorp op het eiland heeft een monument voor de slachtoffers die bij de Watersnoodramp van 1953, het leven hebben gelaten.

Het eiland, met name Duiveland, is zwaar getroffen. Op school vertelden nabestaanden hoe ze die rampnacht alles verloren en ternauwernood zijn gered. Op een eiland weet je dat de zee soms wint van het land. En de verwoestende golven maken geen onderscheid tussen arm en rijk. Met die relativiteit groei je op.

Na 1953 is het ondergelopen land grotendeels teruggewonnen op de zee en zijn dijken en later een stormvloedkering aangelegd. Ik vertel het regelmatig aan nieuwe Nederlanders. Dat ze wonen in een deel van ons land dat onder het niveau van de zee ligt. Ze kunnen het nauwelijks geloven. Het bewijst dat we al een tijdje het water de baas zijn. Maar het hoofd boven water houden, gaat niet vanzelf. Het is goed om die verhalen levend te houden.

Foto: gedenksteen ramp Serooskerke (bron: renehoeflaak.com)

Beste inwoners van Oegstgeest,

2022 heeft weer aardig wat van ons allen gevraagd. Begin dit jaar hebben we afscheid genomen van de strenge coronamaatregelen. Niet lang daarna viel Rusland op brutale wijze, Oekraïne binnen.

Wie kon toen vermoeden welke impact dat heeft op de energieprijzen en de kosten voor onze dagelijkse boodschappen? En miljoenen Oekraïeners gingen op de vlucht op zoek naar een veilig heenkomen. Daarvan is een deel naar Nederland gekomen.

In Oegstgeest vangen we zo’n 150 vluchtelingen op. Deels bij mensen thuis, en in de twee opvanglokaties in onze gemeente. Zo’n 175 statushouders (vluchtelingen met een verblijfsvergunning) zijn sinds ruim een jaar gehuisvest naast het gemeentehuis. Zij bouwen een toekomst op in onze regio. Eerder dit jaar vingen we ook 100 vluchtelingen op in sporthal De Cuyl.

We zagen in dat licht mooie voorbeelden van solidariteit in ons dorp. Zo hebben zich zo’n 20 taalmaatjes vrijwillig aangemeld. Zo’n 50 gezinnen hebben hun huis opengesteld voor vluchtelingen uit Oekraïne. Bij mijn bezoeken heb ik ervaren hoe hartverwarmend deze mensen zijn aangeschoven aan de eettafel en een tweede huis hebben gekregen in Oegstgeest.

Terug naar het normale leven, waar we in 2021 zo naar verlangden is een ander leven gebleken. Een leven met vrees voor oorlog dichter bij huis en onzekerheid over wat we nog kunnen kopen met ons geld.

We hebben in 2022 een wereld gezien met verstoorde verhoudingen. Velen van ons zoeken naar harmonie en perspectief dat voorbij gaat aan uitvergrote verschillen.

Ik hoop dat u deze kerstdagen geniet van de dierbare momenten. De kerst is in de kern een tijd waarin velen de geboorte van een heilig kind gedenken. Het kan ook een periode zijn die ons uitnodigt om stil te staan bij de vraag wat echt belangrijk voor ons is.

Voor mij persoonlijk geldt dat ik het afgelopen jaar een naast familielid ben verloren. Veel te jong en plotseling is hij gaan hemelen. Een lege stoel aan onze kersttafel, herinnert ons aan hem.

Gisteren was de kortste dag van het jaar. Vandaag neemt het licht weer toe. Licht is sterker dan donker. Het schijnsel geeft ons ook hoop op een nieuwe wereld van vrede en recht.

Ik wens u veel liefde, warmte en licht. Met aandacht voor elkaar.

Emile Jaensch

Wie met de auto door het land tuft ziet op allerlei plekken (nog steeds) de Nederlandse vlag op zijn kop. Dat is zogenaamd een teken van protest, zoals tegen de coronamaatregelen en nu als steun voor boeren. Maar dat is geen excuus.

Er waren tijdens de Tweede Wereldoorlog talloze mensen die deze driekleur 5 jaar op zolder verborgen moesten houden, want zo belangrijk was –en is- dit symbool dat het bezit ervan toen strafbaar was. Ik zie het ook als een belediging voor militairen, medewerkers van brandweer en politie en alle anderen die in dienst van de Staat der Nederlanden hun leven waagden en nog wagen.

Vanmorgen zag ik de driekleur op zijn kop, op de Oegstgeesterweg in Rijnsburg. Hij was met touwtjes vastgemaakt aan de populieren langs het Oegstgeesterkanaal. In een aanpalende boot zag ik een man zitten. Ik vroeg hem of hij de vlag had opgehangen. Dat bevestigde hij.

Met bovengenoemde argumenten probeerde ik hem uit te leggen dat dit veel mensen kwetst. En ik vroeg hem om de vlag correct op te hangen of anders weg te halen. Hij was niet onder de indruk. De op deze wijze uitgesproken steun voor de boeren vond hij belangrijker.

Hij kreeg veel bijval, vertelde hij me. Het was al zijn derde vlag. Eerder zijn er al twee meegenomen, gaf de bootsman aan. Iedere keer brengen medestanders een nieuwe vlag en dan hangt hij hem weer op, op zijn kop. Ik snap wel dat die vlag dan weer wordt weggehaald…

Honderd kaarsjes mochten er vanochtend worden uitgeblazen in het Witte Huis in Oegstgeest. Mevrouw Beukenhorst ging er bij staan om me te begroeten. Dat toont hoe kwiek ze is. Mijn oude grootje werd 103, riep ze naar me. Waarmee ze zeggen wilde dat een eeuw, nog niet zo bijzonder is.

Nog regelmatig wandelt ze. Zonder rollator, voegt ze daar stellig aan toe. Onlangs was ze met een huisgenoot aan de wandel. Ze hadden een lekker bankje gevonden en zaten daar mooi. Ze genoten van het avondlicht. Maar toen het donker werd, werd men in het Witte Huis wat ongerust. Waar blijven de wandelende dames? Een kleine zoektocht in de omgeving leverde niks op. En vlak voordat men overwoog de politie in te schakelen, kwamen ze zich van geen kwaad bewust, binnen wandelen. Dat toont het eigenzinnige karakter van de eeuweling.

Ze is de smaakmaker in het huis, zo bleek uit de toespraken en zang. Iedereen krijgt van haar een bijnaam. En ondanks (of misschien wel dankzij) haar doofheid, heeft ze alles goed in de smiezen.

De geboren Haagse (meisjesnaam Van Rossum), studeerde rechten in Amsterdam. Voor de liefde verhuisde ze naar Rotterdam. Ze was de tweede vrouwelijke advocaat in die stad. Haar man overleed jong (in 1967). Ze was verantwoordelijk voor het opgroeien van haar drie kinderen.

Dieren nemen een speciale plek in, in haar leven. Ze kan zich helemaal in ze inleven. En toen de kinderen het huis uit waren nam ze een hondje, een kooikertje. Haar laatste hond, van hetzelfde ras, ging slapen een week voordat ze in Oegstgeest kwam wonen. Hier woont ze nu vijf jaar, met plezier.

Of ik weet wat een ‘Bramzijgertje’ is? Ze lachte er schalks bij. Ik moest het antwoord schuldig blijven. Zijn er lezers die het weten? Wellicht is het halen van deze mijlpaal voor mevrouw Beukenhorst niet zo bijzonder. Als mens is ze buitengewoon.

Waarde lezers,

Het is lente en het leven ontspringt. Dat vieren we ook deze dagen. Pasen is in de christelijke traditie het feest van de opstanding. Jezus overwon de dood en stond weer op. Er is kortom leven na de dood. Dat feest wordt in het seizoen gevierd, waarin nieuw leven ontspringt.

Dit ook de tijd van de uitvoering van de Matthäus-Passion van Bach. Traditiegetrouw wordt die op Goede Vrijdag uitgevoerd in de Leidse Pieterskerk en vele andere plaatsen.

In dit meesterstuk, komt het licht weer terug en beleven we de nieuwe geboorte van alles wat groeit en bloeit. Breng in gedachten een zonnetje in je hart en voel wat het licht en de warmte met je doen. Laat het lente worden van binnen.

Ik wens jullie passievolle paasdagen.

Emile Jaensch

Deze foto is van Goede Vrijdag 2017. In de Pieterskerk Leiden komt het zonlicht door de ramen bij het ‘Erbarme dich’ met droevige melodie van soloviool.

Ik bel aan en de dochter des huizes opent de deur. Ze stelt zich voor als Emmy. Achter haar zie ik een volle huiskamer. Ze is tevens de reden dat ik bij haar op bezoek ben. Dat zit zo.

Een paar weken geleden ging ze met een paar Amsterdamse studievrienden met een busje op pad richting Polen. Doel was om vluchtelingen uit Oekraïne een lift en onderdak aan te bieden in Nederland. Vier vluchtelingen, oma en dochter met twee kinderen, bracht ze mee naar haar ouderlijk huis in Oegstgeest. En zo zitten ze hier sinds twee weken van grote onbekenden tot inmiddels huisvrienden.

Ik ben deze week op pad bij gezinnen in ons dorp die mensen uit Oekraïne opvangen. De vluchtverhalen zijn aangrijpend, de taalbarriere soms enorm en de warmte die ik heb ervaren tussen tot voor kort vreemden van elkaar, is immens.

Leren fietsen in druk verkeer, de zee zien, Engelse les en een bankrekening openen, het zijn allemaal ervaringen die ik hoor bij mijn bezoeken.

Op het fornuis staat een grote pan met ‘borsjtsj’, de lokale bietensoep met rundvlees en kwak room erover. Ik mag een variant daarvan proeven. Ik bezocht bijna 3 decennia geleden Kiev en ik ging weer even terug in de tijd.

De vluchtelingen die ik ontmoet zijn allen dankbaar maar willen zo snel als mogelijk hun eigen kleren en eten kunnen kopen. De volwassenen zijn dus op zoek naar werk. En hun gastgezinnen helpen daarbij.

Als het Engels tekort schiet, wordt vertaald met de mobiele telefoon. Ik merk dat ook de Nederlandse jongeren inmiddels Oekraïnse woorden oppikken.

Er wonen inmiddels zo’n 90 vluchtelingen uit het land in ons dorp, waarvan zo’n 50 kinderen. Die gaan allemaal in Oegstgeest naar school. Op het Het Rijnlands Lyceum en de Daltonschool zijn zelfs speciale klassen voor hen ingericht.

Iedere woensdagavond komt een afvaardiging van bewoners van Oekraïense origine, vluchtelingen en hun gastgezinnen bij elkaar op een vast plek in het dorp. Dat gebeurt onder enthousiaste leiding van een vrijwilliger. Gisteren hebben ze eieren gedecoreerd, naar lokaal gebruik rondom de Paastijd. Dat was een dierbare avond.

Bij mijn bezoeken heb ik de families namens de gemeente bedankt voor hun belangeloze inzet. Het is hartverwarmend om te zien wat gastgezinnen kunnen betekenen om de oorlog een beetje te doen vergeten.

Als 12-jarige stond mijn oma met haar oudere zusters aan de kade om Belgische vluchtelingen op te vangen. De stroom kwam op gang tijdens het Beleg van Antwerpen door de Duitsers. Na de val op 9 en 10 oktober werd de stad massaal verlaten.

Tienduizenden ontredderden komen vanuit Breskens en Antwerpen via de Westerschelde op Walcheren aan land. Mijn oma woonachtig in Vlissingen, had opdracht gekregen van haar ouders om de gevluchte zuiderburen een slaapplaats bij hen thuis aan te bieden.

Als het maar geen ‘drinkebroers’ zijn, zouden haar ouders haar hebben meegegeven. En het verhaal gaat dat er ook gekeken werd of de ontheemden van dezelfde (Protestantse) kerk waren. Zou dat ingegeven zijn door het gegeven dat zij (en ik dus ook) afstamden van de Hugenoten? Deze Franse protestanten ontvluchtten ruim twee eeuwen daarvoor hun vaderland. Met tienduizenden zochten zij hun heil in Nederland. Mijn oma is eind vorige eeuw overleden. Ik kan het haar niet meer vragen.

Maar het moet in die oktoberdagen van 1914, hectisch zijn geweest. In dat jaar had Nederland 6,2 miljoen inwoners. Daar kwamen bijna een miljoen Belgen bij. Waarvan er naar schatting meer dan 400 duizend in Zeeland terechtkwamen. Een groot deel blijft in Zeeuws-Vlaanderen. Vlissingen verdrievoudigde van bevolking in het eerste oorlogsjaar.

De meer gefortuneerde Belgen streken neer in hotels of huurden kamers. Voor de meeste Belgen was er nauwelijks sprake van fatsoenlijke huisvesting. Aanvankelijk zijn het vooral particulieren die via plaatselijke comités, hulp bieden. Om iedereen onderdak en voedsel te geven, maakt de Nederlandse regering een plan om de vluchtelingen te spreiden over het land.
Her en der in het land worden opvangkampen met tenten en barakken ingericht.

Halverwege 1915 stopte de vluchtelingenstroom naar Nederland. Dat jaar liet het Duitse leger een circa 200 kilometer lang stroomhek aanleggen langs de grens van België met Nederland. Die zogenaamde Dodendraad legde het grensverkeer grotendeels stil. Toen de Eerste Wereldoorlog was afgelopen gingen de meeste vluchtelingen weer naar huis.

De Belgische vluchtelingen werden warm onthaald. Na verloop van tijd ontstond er enig gemor. De Belgen zouden beter behandeld worden dan autochtone Zeeuwen en mochten eigen scholen en ontmoetingsplaatsen stichten. Maar overwegend laat ons land zich van zijn beste kant zien.

Waarom schrijf ik dit? Nederland heeft als ‘veilig’ land een lange historie met opvang van ontheemden. Hoewel dat aantal van een miljoen, nooit meer is geëvenaard, zouden er in de jaren die volgden altijd mensen zijn die noodgedwongen op zoek moesten naar veiligere oorden. En er waren ook altijd mensen die zich met hart en ziel voor hen willen inzetten.